Eergerelateerd geweld, huwelijksdwang en achterlating
Wat is eergerelateerd geweld?
Bij eergerelateerd geweld staat de eer van de familie centraal en kan dwang, geestelijk of lichamelijk geweld worden gebruikt om de (mogelijk) geschonden eer te herstellen, Het geweld vindt plaats:
- vanuit een gemeenschappelijke mentaliteit,
- als reactie op een (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw en daarmee van zijn of haar familie, en
- waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken.
Eer wordt opgevat als iets concreets: het kan worden aangetast of afgepakt. De eer kan stijgen of dalen door het gedrag van afzonderlijke familieleden. Zij kunnen de familie-eer bewaken door trouw en oprecht te zijn, behulpzaam en gastvrij, geen misdrijven te plegen, niet te roddelen en zich kuis te gedragen (Ministerie van Justitie, Beke 2005).
Voor wie is eer belangrijk?
Het belang van familie-eer telt in veel bevolkingsgroepen met een groepscultuur. Het zijn vooral culturen rond de Middellandse Zee, het Midden-Oosten, Zuid- en Centraal-Azië. Ook onder Roma, Hindoestaanse en orthodox-christelijke gemeenschappen in Nederland komt eergerelateerd geweld voor. Er zijn regionale en individuele verschillen, maar ook overeenkomsten.
Breed gedragen opvattingen over eerbehoud in gemeenschappen met eercultuur
- Een ‘goed meisje’ blijft maagd tot haar huwelijk.
- Een ‘goede vrouw’ is seksueel dienstbaar aan haar echtgenoot en gaat niet om met andere mannen buiten haar familie.
- Een ‘goede man’ bewaakt de kuisheid van de vrouwen uit zijn familie.
- Van jongens en mannen wordt (hetero)seksueel gedrag buiten het huwelijk vaak wel geaccepteerd, oogluikend of expliciet. Het hebben van vriendinnetjes zorgt bij jongens meestal niet voor problemen, terwijl een meisje met een vriendje zichzelf en haar familie te schande maakt. Jongens moeten wel oppassen voor de broers van het meisje als hun vriendinnetje ook uit een eercultuur komt.
- Een man dient zich als ‘echte man’ te gedragen, dat houdt ook in dat hij moet reageren op een belediging.
- Van zowel mannen als vrouwen wordt verwacht dat zij een heteroseksueel huwelijk aangaan en kinderen krijgen. Openlijke homoseksualiteit is taboe. Transgenders en transseksuelen worden door hun verschijning vaak gezien als schenders van de eer.
Eer aantasten en herstellen
Buitenstaanders of familieleden zelf kunnen de eer aantasten of schenden. Als een familielid zich misdraagt, verliest zowel die persoon als zijn of haar familie aan eer. Als de eer is aangetast, moet eerherstel plaatsvinden. Dit herstel van de eer gaat vaak gepaard met dwang, geestelijk of lichamelijk geweld. Dit geweld kan zowel meisjes en vrouwen treffen als ook jongens en mannen.
Vormen van eergerelateerd geweld
- mishandeling (slaan, schoppen);
- geestelijke druk (strenge controle, vernedering, bedreiging);
- huwelijksdwang (gedwongen huwelijk); dit is niet hetzelfde als een zogenaamde uithuwelijking of een gearrangeerd huwelijk;
- achterlating (iemand achterlaten in of terugsturen naar het land van herkomst);
- gedwongen zelfmoord of gedwongen abortus;
- verstoting (iemand negeren, buitensluiten, ‘dood’ zwijgen of verklaren);
- eerwraak (het vermoorden van een meisje of vrouw, ook een jongen of man).
Redenen tot eergerelateerd geweld
- eerconflicten naar aanleiding van bijvoorbeeld erfenissen;
- verlies van de maagdelijkheid of een vermoeden daarvan;
- een buitenechtelijke relatie hebben of een vermoeden daarvan;
- in opspraak komen door gedrag, kledingstijl of beroep;
- het beledigen van een familielid;
- niet instemmen met of verzet tegen uithuwelijking of een gearrangeerd huwelijk;
- homoseksueel zijn;
- niet willen meedoen aan eergerelateerd geweld tegen een ander.
Huwelijksdwang en achterlating
Huwelijksdwang is het dwingen van een meisje, vrouw, jongen of man tot het aangaan van een huwelijk. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door de ouders, familieleden of door andere leden van de gemeenschap. Huwelijksdwang is een vorm van huiselijk geweld en soms van eergerelateerd geweld. Blijvend verzet tegen het huwelijk kan aanleiding zijn tot eermoord of een gedwongen achterlating in land van herkomst. Achterlating verwijst naar een situatie waarin een echtgenoot of familie een of meerdere gezinsleden tegen hun zin terugstuurt naar het land van herkomst, of ze er achterlaat voor een langere periode (vaak in vakantietijd), waarbij ze paspoort en verblijfsvergunning van het slachtoffer afnemen om terugkeer naar het nieuwe thuisland te verhinderen. In Nederland worden jaarlijks een paar honderd kinderen, jongeren, vrouwen (of mannen) met of zonder kinderen achtergelaten in het buitenland, terwijl ze dachten op vakantie of familiebezoek te gaan. Na de vakantie blijft hun stoel op school leeg terwijl de rest van het gezin terugkeert naar Nederland. Ook worden jaarlijks een paar honderd jongeren door hun ouders, familie of omgeving gedwongen tot een huwelijk dat zij niet willen. Zij hebben hun partner niet zelf gekozen. Mensen dwingen tot een huwelijk, of onder dwang achterlaten in het buitenland mag niet in Nederland.
Je kunt bij ons terecht
Meer informatie
Factsheet eergerelateerd geweld
Factsheet huwelijksdwang
Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating: voor professionals
Huwelijkse gevangenschap: informatie en folders